Czesław Malewski

Rody szlacheckie na Litwie (VIII)

Wileńszczyzna była prawdziwym ogrodem botanicznym szlachty i - jakiej szlachty! Siedzieli tu od pogańskich czasów, bo od Mendoga - Jundziłłowie, Wismontowie, od Giedymina - Dogilowie, Ejgirdowie, od Jagiełły i Witolda - Krupowiczowie, Zapaśnikowie, Krupowiesowie, Wilbikowie, Mickiewiczowie, Koczanowie, Dowgirdowie, Jodkowie, Bartoszewiczowie i inni. W samym lidzkim powiecie (obecnie część rejonu solecznickiego) pod koniec XVIIIw. kwitło jakieś 600 nazwisk szlacheckich, a w tym kilkanaście rodzin o nazwisku, naszego Wieszcza, Mickiewicz

Herb Nowina

W polu błękitnym białe ucho kotłowe końcami skierowane ku górze, między nimi miecz odtłuczony ( dawniej krzyż) rękojeścią prosto do góry, końcem w dół. W klejnocie nad herbem noga zbrojna złota, w kolanie zgięta (niby klęcząca) stopą w lewo skierowana.

Powstanie tego herbu opisują następująco: W przegranej bitwie hetman i jego rotmistrz herbu Nowina dostali się do niewoli, gdzie skuto ich razem kajdankami; prawa noga jednego, z lewą drugiego. W więziennym lochu - rotmistrz z miłości ku ojczyźnie, wiedząc jak bardzo krajowi zależy na mądrym i walecznym hetmanie, uciął sobie nogę i przywiązał uciętą goleń do nogi hetmana, aby nie przeszkadzała mu w ucieczce. Bez skargi leżał Nowina w lochu dając czas do ucieczki hetmanowi.

Gdy się o tym król, u którego był ów rotmistrz w więzieniu, dowiedział, nie tylko go należycie wyleczył i wolnością obdarzył, ale też złotą mu goleń w nagrodę podarował i w herbie nosić ją pozwolił. Historię tę opisał w " Poczcie Herbów Szlachty Korony Polskiej i W. Ks. Litewskiego" (1696) Wacław z Potocka Potocki na stronach 448 - 490.

Aktem unii horodelskiej herb ten został przeniesiony na Litwę. Ród Nowinów reprezentował Mikołaj z Sepna, do rodu został odoptowany bojar litewski Mikołaj Bejnar.

Używały go następujące rodziny: Abulewicz, Bilanowski, Borkowski, Bogusławski, Boruta, Brzostowski, Bzowski, Chmielewski, Chrzanowski, Dackiewicz, Dobrowolski, Faliński, Gizbert - Studnicki, Giżewski, Grabowski, Grajewski, Hryszkiewicz, Hulewicz, Ignatowicz, Jankowski, Krasuski, Krowicki, Konopacki, Konopka, Kowalewski, Kozakiewicz, Kwiatkowski, Lewicki, Lisowski, Łuszczewski, Makowski, Moczydłowski, Narębski, Nowakowski, Nowicki, Nowokuński, Nowowiejski, Orlikowski, Przybylski, Radwanowski, Rajski, Sawicki, Sokolnicki, Taszycki, Wilkowski, Wolski, Złotnicki, Żeromski i inni... Razem przeszło 150 rodzin.

Rodzina Nowokuńskich

Znane są dwa rody zamieszkałe na Wileńszczyźnie Nowokuńskich . Jedna pieczętowała się herbem Nowina inna zaś herbem Strzemię.

Herbarz Uruskiego wymienia tylko rodzinę Nowokuńskich pieczętujących się herbem Strzemię i podaje następującą skąpą informację: Na Litwie. Aleksander z pow. Oszmiańskim podpisał pospolite ruszenie 1698 r. Karol, syn Franciszka, zapisany do ksiąg Szlachty gub. Wileńskiej 1800 r. Kacper, syn Mateusza, sędzia pow. Lidzkiego 1865 r. (Herbarz Uruskiego s. 193, T - XII Warszawa 1915 r.). Wertując metryki kościelne stwierdzamy, że zamieszkiwali w okolicach Nowokuńce, Bujwidy, Honcewicze, Jurszyszki, Karmaniszki, Żemojtele, Żałobiszki. Spokrewnieni z rodzinami szlacheckimi: Baranowskich, Biernackich, Gadomskich, Jundziłłów, Kalinowskich, Kuncewiczów, Nosewiczów, Połukordów, Siemaszków, Wołochowiczów i innymi.

W spisach rodów szlacheckich znajdujemy, że potwierdzenie szlachectwa 26.V.1800 r. otrzymali: Franciszek, Marcin, Mateusz synowie Szymona, a 25.VII.1832 r. synowie Franciszka: Michał i Józef ( LVIA F 391-4-1692 Spis rodów szlacheckich z powiatu lidzkiego. Rok 1855 nr 156).

Pierwszą informację o rodzinie Nowokuńskich herbu Nowina znajdujemy na Litwie już w 1738 r. (LVIA F 391-8-2573 Rody szlacheckie na literę "N").

Herb Strzemię

W polu czerwonym strzemię złote. W klejnocie nad hełmem w koronie pięć piór strusich. Początki tego znaku sięgają prawdopodobnie czasów króla BolesławaŚmiałego, a pieczętujący się nim - mieli być mężami gniewnymi i okrutnymi. Używany był przez wiele rodów. Były to następujące rodziny: Bodzęta, Brzostowski, Burzyński, Chwalibóg, Czyżowski, Garlicki, Gołkowski, Janowski, Jeżowski, Kleczkowski, Kurowski, Nowokuński, Pieczkowski, Strojnowski, Sulikowski, Taszycki, Wysocki, Zaborowski i inni.

NG 32 (468)