Autorka jest lekarzem psychiatrą dzieci i młodzieży, pracownikiem naukowym Kliniki Pediatrii Społecznej i Psychiatrii Dziecięcej przy Uniwersytecie Wileńskim.

Lęk tkwi w człowieku nie od dziś. Istnieje teoria, że lęki tkwiły w człowieku od zarania jego istnienia.

Zarówno dzieci, jak i dorośli - najsilniej odczuwają lęk przed nieznanym. Czy to będzie niezidentyfikowany szmer, czy też ciemna przestrzeń albo niepewna sytuacja ze spotkania.

Niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie uczucia strachu z życia dziecka, w czasie swego rozwoju nawet musi przejść ono przez pewne fazy stanów lękowych.

Oto ich skrócony wykaz:

2 lata: Rozmaite lęki, głównie natury słuchowej; pociągi, ciężarówki, grzmot, spłukiwanie wodą ubikacji, odkurzacz.

Lęki wizualne - ciemne kolory, duże przedmioty, pociągi, kapelusze.

Przestrzenne - zabawka czy łóżeczko zabrane z normalnego miejsca, przeprowadzka do nowego domu.

Związane z ludźmi - wyjazd matki, jej nieobecność w porze zasypania.

Deszcz i wiatr.

Zwierzęta, szczególnie dzikie.

2 i pół roku: Wiele lęków, szczególnie przestrzennych - obawa przed ruchem albo przed przesuwaniem przedmiotów, przed nieoczekiwanymi relacjami przestrzennymi, na przykład, gdy ktoś wchodzi do domu innymi drzwiami.

Zbliżające się duże przedmioty - takie jak ciężarówka.

3 lata: Dominują lęki wizualne - starzy, pomarszczeni ludzie, maski, ?czarownice?.

Ciemność.

Zwierzęta.

Policjanci, włamywacze.

Wieczorne wyjście rodziców.

4 lata: Powracają lęki słuchowe, szczególnie odgłosy silników.

Ciemność.

Dzikie zwierzęta.

Wyjście matki, szczególnie wieczorem.

5 lat: Niewiele lęków. Przeważają wizualne. Mniej obaw przed zwierzętami, złymi ludźmi, czarodziejami.

Konkretne obawy o potłuczenie się przy upadku, pogryzienie przez psa itp.
Ciemność.

Obawa, że matka nie wróci do domu.

6 lat: Duże natężenie stanów lękowych, wywołanych przede wszystkim przez bodźce dźwiękowe - dzwonek do drzwi, telefon, czyjś monotonny, nieprzyjemny sposób mówienia, spłukiwanie wody w ubikacji, odgłosy wydawane przez ptaki i owady.

Obawy przed światem nadprzyrodnym - duchy, wiedźmy.

Lęk, że ktoś chowa się pod łóżkiem.

Przestrzenne - obawa przed zgubieniem się. Dziecko boi się iść do lasu.

Obawa przed żywiołami - ogień, woda, grzmot, błyskawica.

Dziecko boi się zasypiać, kiedy jest samo w pokoju; lęka się również samo zostać w domu.

Obawa, że matki nie będzie w domu, kiedy dziecko wróci, że coś się jej stanie, że może umrzeć.

Lęk przed pobiciem przez innych.

Dziecko dzielnie znosi duże rany, ale boi się drzazg, drobnych skaleczeń, widoku krwi z nosa.

7 lat: Dużo lęków, przede wszystkim wizualnych - ciemność, strychy, piwnice. Cienie stają się duchami i wiedźmami. Lęk przed wojną, włamywaczami, ludźmi, chowającymi się w szafach, albo pod łóżkiem.

Strach bywa stymulowany przez radio, kino, lekturę.

Lęk przed spóźnieniem się do szkoły, przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi.

8 - 9 lat: Mniej lęków i nie tak intensywne. Dziecko już się nie boi wody; mniej obawia się ciemności. Lepsza umiejętność oceny sytuacji, obawy mają swoje uzasadnienie - dotyczą własnych zdolności i możliwość porażki, szczególnie w szkole.

10 lat: Największe obawy związane są ze zwierzętami - szczególnie dzikimi - i wężami. Niektóre dzieci boją się ciemności, a także wysokich pomieszczeń, ognia, przestępców, "morderców", włamywaczy.

Niektóre wymieniają, czego się już nie boją: głównie ciemności, psów, nie boją się również zostać same w domu.

Należy do wszystkich lęków odnosić się ze zrozumieniem. U normalnego, zrównoważonego dziecka na ogół one trwają przez krótki okres.

Jednym z najbardziej powszechnych i najdłużej się utrzymujących lęków dziecięcych jest lęk przed ciemnością. Rozpoczyna się zazwyczaj w połowie trzeciego roku życia i potrafi trwać, w tej czy innej postaci, przez wiele lat, nawet do wieku dojrzałego.

Najwcześniejszy i najbardziej powszechny jest lęk przed wodą pojawiający się w związku z kąpielą. Może on wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej zdarza się między osiemnastym a dwudziestym czwartym miesiącem życia. Dziecko nagle zaczyna odmawiać pójścia do wanny i płacze za każdym razem, kiedy zbliża się moment kąpania.

Zasada jest taka, że jeśli tego typu lęk się pojawi, należy go uszanować. Im więcej razy wykąpiemy na siłę wrzeszczące i opierające się dziecko, tym bardziej opór ten może wzrosnąć.

Zapoznanie się z tym, czego się boją dzieci w różnych okresach rozwoju, pozwoli rodzicom mniej przejmować się jakimś stanem lękowym swej pociechy, bowiem wiedzą , że jest charakterystyczny dla danej grupy wiekowej i na ogół szybko mija.

Jeżeli jednak lęk dziecka utrzymuje się na wysokim poziomie, nie zmniejsza wraz z upływem czasu i nie potrafimy znaleźć dla niego wytłumaczenia, niezbędna może być w takim wypadku pomoc specjalisty - psychiatry dziecięcego lub psychologa. Obecnie prawie przy każdej przychodni jest ośrodek zdrowia psychicznego, w którym pracują specjaliści. Stosowane są formy leczenia: psychoterapia lub podawanie leków uspokajających w niewielkich dawkach.

NG 34 (470)