W sobotę, 9 września br. w Cierlicku - Kościelcu, na czeskim Zaolziu zaledwie 10 kilometrów od polskiej granicy w Cieszynie, odbyły się obchody 68. rocznicy śmierci bohaterskich lotników por. Franciszka Żwirko oraz inż. Stanisława Wigury. Zginęli oni 11 września 1932 roku, zaledwie dwa tygodnie po prestiżowym zwycięstwie w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych "Challenge International", rozgrywanych w Berlinie.

Tegoroczne obchody 68. rocznicy śmierci bohaterskich lotników były także okazją do przypomnienia 50. rocznicy odsłonięcia na Żwirkowisku Pomnika Lotnika (dłuta czeskiego rzeźbiarza Aloisa Pelikana z Ołomuńca). Następnego zaś dnia w cierlickim Domu Polskim w czasie uroczystej sesji wspomnieniowej "Ogrodnik pamięci" przypomniano także sylwetkę Józefa Stebla, pierwszego kustosza Żwirkowiska i zasłużonego polskiego działacza PZKO.

Na uroczystości, oprócz miejscowych władz, polskich organizacji zaolziańskich, harcerzy, kombatantów i tamtejszych Polaków, przybyło wielu gości, także z Polski: Jerzy Herma z Konsulatu Generalnego RP w Ostrawie (Cz. Rep.), Zofia Markiewicz - z Głównego Inspektoratu Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, Franciszek Kępka - pilot i prezes Aeroklubu z Bielska - Białej (kolega gimnazjalny autora), Jan Tadeusz Karpiński - dyrektor Górskiej Szkoły Szybowcowej na Żarze k. Bielska - Białej, rektor Henryk Kluba oraz Wanda Mirowska z Wyższej Szkoły Filmowej i Telewizyjnej z Łodzi, uczestnicy "Cierlickiego Lata Filmowego". W uroczystościach udział wzięli uczestnicy XIII Kolarskiego Rajdu im. Żwirki i Wigury.

Uroczystości rozpoczęto od tradycyjnego złożenia kwiatów i wieńców pod pomnikiem lotników. Mszę polową w intencji poległych bohaterów odprawili ks. Mirosław Gandera oraz ks. diakon Jan Szymurda. Nad kościeleckim wzgórzem krążyły dwa polskie samoloty z Aeroklubu Bielskiego. W godzinach popołudniowych odbyły się też pokazy i zawody modeli latających oraz występy muzyczne i chóralne. Wystąpił także znany i renomowany chór "Collegium Canticorum" z Czeskiego Cieszyna pod dyrekcją Leszka Kaliny.

Od soboty w Domu Polskim czynna była wystawa poświęcona Józefowi Steblowi, zmarłemu 30. IX. 1974 roku, zaś dzień później, w niedzielę, 10 września - sesja wspomnieniowa, poświęcona temu zasłużonemu działaczowi.

Dzięki to jego uporowi i wytrwałości, starania o odnowienie zdewastowanego podczas wojny Żwirkowiska, uwieńczone zostały sukcesem. Po śmierci J. Stebla w 1974 r. polska młodzież skupiona w Klubie Młodych "Ikar", działającym przy miejscowym Kole Polskiego Związku Kulturalno - Oświatowego (PZKO) w Cierlicku - Kościelcu, zainspirowani postawą tego działacza postanowiła kontynuować rozpoczęte dzieło. W 1980 roku w pomieszczeniu udostępnionym im przez wdowę, p. Helenę Stebel, prowizorycznie otwarta została wystawa "Żwirki i Wigury start do wieczności". Niestety, już w 1982 roku, po śmierci p. Steblowej młodzież musiała opuścić ten gościnny lokal. Widząc jednak wielkie zainteresowanie wystawą wśród licznych gości, zarząd miejscowego koła PZKO w Cierlicku, na czele z wiceprezesem Janem Przywarą, postanowił wybudować własny obiekt i umieścić w nim ekspozycję. Gwoli prawdy Dom Polski Żwirki i Wigury powstał także dzięki wysiłkowi całej polskiej społeczności z obu stron Olzy. Jego uroczyste otwarcie, po 5 latach budowy, nastąpiło 10 września 1994 roku, w przeddzień 62. rocznicy cierlickiej tragedii. Od samego początku w Domu Polskim czynna jest stała ekspozycja "Bohaterowie przestworzy", gdzie zwiedzający mogą się zapoznać z chlubną historią polskich skrzydeł.

Początkowo Dom Polski działał wyłącznie dzięki pracy społecznej członków Klubu "Ikar", co było nieraz trudne i kłopotliwe. Obecnie prowadzona jest tam profesjonalna działalność gospodarcza, przez zaprzyjaźnioną firmę z pobliskiego górniczego Hawierzowa, ułatwiająca utrzymanie tego obiektu. Od 1999 roku pod parterem budynku w stylowym klubie "Ikar" działa wspaniała restauracja z barem. Dwujęzyczna (polsko - czeska) karta dań i miła obsługa znacznie ułatwiają gościom wybór smakołyków.

Wszyscy pragną jednego, aby cierlicki Dom Polski tętnił autentycznym życiem. I to nie tylko od wielkiego dzwonu.

Janusz Guziur (ur. w 1939 na Zaolziu), od 1949 r. w Polsce, syn Emanuela Guziura, prof. muzyki i działacza narodowego - przed wojną nacz. dyrygenta 102 polskich chórów na Zaolziu (Czechosłowacji), w czasie wojny w PSZ i w rządzie emigr. w Wlk. Brytanii. JG obecnie jest profesorem Warm. - Mazur. Uniwer. w Olsztynie oraz prezesem (od 1983 r.) Koła Macierzy Ziemi Cieszyńskiej w Olsztynie.

Janusz Guziur

Warm. - Mazurskie Koło MZC w Olsztynie

NG 51 (487)