Lilana Narkowicz

Odkłamywanie wątków historii kresowej

Na półkach wileńskiej księgarni "Elephas" zjawiły się książki wydawane przez Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Bydgoszczy.

W swej większości nie mają one charakteru ściśle naukowego, są dostępne dla przeciętnego Czytelnika i cenne tym, że ich Autorzy powierzyli nam to, co osobiście widzieli , zapamiętali; opisali znajome im miejsca oraz wydarzenia, w których bądź sami uczestniczyli, bądź byli ich naocznymi świadkami. Te książki mają dla nas wartość wyjątkową: mówią o ludziach i dziejach związanych z Wilnem, Wileńszczyzną, Litwą, Kresami. Wydawcom "wypada pogratulować konsekwencji -napisał jeszcze przed kilku laty Włodzimierz Moch - w odkłamywaniu zafałszowanych dotąd wątków historii kresowej".

"Naprawdę idzie pożar. Na ściany się wedrze // Gęstą łuną, co wszystko z tych murów pościera // Oprócz krwi zapisanej na waszej katedrze: // Że tym się tylko żyje, za co się umiera." - te słowa poety Kazimierza Wierzyńskiego zostały wybrane jako motto do książki autorstwa Romualda Warakomskiego , zatytułowanej " Komórka Legalizacyjna Sztabu Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej w latach 1939-1947", poświęconej (cytuję Autora) : "Generałowi Wilkowi, Kolegom wspólnej walki, ludziom mojej rodzinnej Ziemi Wileńskiej".

R. Warakomski urodził się w Wilnie w 1908r. Absolwent Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, swoje zdolności i wiedzę z zakresu sztuk plastycznych od 1939r. poświęcił "działalności fałszerskiej". W przedmowie do książki "Komórka Legalizacyjna..." Wiktor Noskowski pisze: "W grudniu 1939 roku przy Wojewódzkiej Komendzie ZWZ zorganizowano zakład wytwórczości fałszerskiej zwany w skrócie Legalizacją. Sztandarowe funkcje w nim objęli bracia Romuald (Hilary) i Michał (Piotr) Warakomscy. Częścią techniczną - kryptonim Kuźnia - obejmującą pracownie: graficzną, fotograficzną, cynkograficzną, drukarnię i warsztat pieczątkarski kierował Hilary. Część biurowa - kryptonim Gospoda- podlegała Piotrowi".

Na przestrzeni z górą siedmiu lat funkcjonowania pracownie Legalizacji wyprodukowały dziesiątki tysięcy różnego rodzaju dokumentów polskich, rosyjskich, niemieckich, litewskich i innych. Uratowano dzięki nim setki ludzi przed śmiercią czy więzieniem, tworząc możliwości "legalnego" trwania na wszystkich posterunkach frontu podziemnego". Kuźnia, która często zmieniała swój adres (m. in. ul. Dobra 20, Dobra 4, dom Kafarskich przy ul. Dominikańskiej) znalazła też dach nad głową dzięki wileńskiej rodzinie Nowickich, która w tym celu udostępniła Legalizacji pomieszczenia piwniczne rodowego dworku szlacheckiego legitymującego się XVII-wieczną historią, znajdującego się na Pióromoncie. W 1945r. zakład został wytropiony przez NKWD, jednak Hilary (Piotr na fikcyjnych dokumentach przyłączył się do II-go Korpusu gen. Andersa) ciężar konspiracyjnej pracy fałszerskiej, choć i w pojedynkę, dźwigał jeszcze przez dwa lata.

Autor danej książki tropiony po wojnie przez UB schronił się u Karmelitów pod Krakowem, gdzie otrzymał habit i imię Marian. Z czasem ukończył studia teologiczne i przyjął święcenia kapłańskie. Zm. w 1986r. Został pogrzebany na przyklasztornym cmentarzu w Czernej (k. Krakowa). Niniejsza książka została napisana w formie pamiętnika, udokumentowana zdjęciami archiwalnymi , kopiami dokumentów, planami. Autor pragnął nam przekazać " historię zmagań Polaków w Wilnie z twardym wyrokiem międzynarodowej polityki". " Gdy zabrakło czołgów i samolotów - pisze R. Warakomski, ochronę ludności przed wrogiem powierzono grupie odpowiednio wyszkolonych fałszerzy. Nie była to ochrona adekwatna, ale mam wrażenie,że w swoim zakresie i o ile rzecz sama na to pozwalała, zadanie nasze spełniliśmy dobrze.''

Longin Tomaszewicz, który napisał do tych wspomnień posłowie, słusznie zauważył, że działalność Legalizacji "w wileńskim okręgu Armii Krajowej to piękna, lecz mało dotąd znana karta w dziejach Polski Walczącej". Dodam jedynie,że tę autobiograficzną historię działalności zakładu wyrabiającego fałszywe dokumenty dla celów konspiracyjnych czyta się "jednym tchem".

NG 2 (491)