Kontynuując temat "Masakra w Koniuchach" ("Nasza Gazeta" nr 9 z dn. 8 - 14 marca 2001 r.) odwiedziliśmy dn. 17. 03. br. wieś Koniuchy ponownie. W wyniku powstała poniższa lista pomordowanych osób w oparciu o dokumentację L. Narkowicz, R. Maciejkiańca oraz Cz. Malewskiego. O uzupełnienie i udokładnienie listy ofiar prosimy również innych naocznych świadków tragedii.
Wina ich była w tym, Puszcza Rudnicka podczas okupacji hitlerowskiej zaroiła się od oddziałów partyzanckich. Stała się domem, w którym znaleźli schronienie przedstawiciele różnych narodowości i orientacji politycznych. " ... w Puszczy znajdowało się w tym czasie około 2000 ludności żydowskiej, mniej więcej 200 uzbrojonych partyzantów (głównie Białorusini i Rosjanie) oraz 20 minierów-zrzutków, których głównym zadaniem była dywersja na ważnym szlaku kolejowym Grodno - Wilno. Na całym zaś jej obszarze leżało ledwie kilka nędznych wiosek, które bardzo niewiele mogły świadczyć na rzecz tak dużej ilości ludzi".1) W tych warunkach dochodzi do konfliktów oraz tragedii. Tadeusz Truszkowski ps. "Sztremer" dowódca V batalionu 77 p.p. AK w swoich wspomnieniach pisze:" ... warunki naszej egzystencji były skomplikowane; oto równocześnie mobilizowałem z siatki konspiracyjnej 2. Kompanię; do siatki tej należała między innymi wieś Koniuchy, leżąca na skraju Puszczy Rudnickiej. Część chłopców z tej wsi znalazła się w szeregach kompanii. W tym samym również czasie pomiędzy mieszkańcami Koniuch, a jakimś oddziałem partyzantów radzieckich w Puszczy Rudnickiej powstał konflikt" 2). Partyzanci sowieccy z Puszczy Rudnickiej grabili i nękali okoliczną polską ludność. Wsie te były biedne, bo mające liche piaszczyste grunta, na których niewiele wschodziło. Z trudem mogli wykarmić rodziny, a tu jeszcze części "goście". Codzień mieszkańców Koniuch drążył niepokój o los dnia jutrzejszego i w tym celu została zorganizowana samoobrona. Organizatorami przeciwstawiania się rabunkom byli: Józef Bobin, Władysław Woronis, Jan Kodzis*. Propaganda sowiecka przedstawiała ludzi z samoobrony jako zdrajców, kolaborantów, których trzeba ukarać. "Wina" tych osób była w tym, że walczyli o godność ludzką i bronili się przed sowieckimi rabusiami. W sowieckiej broszurce propagandowej pt. "Pirčiupiai" czytamy:"... w niektórych miejscowościach Puszczy Rudnickiej - Čebotariai, Daržininkai, Dargužiai, Učkuronis, Kaniukai i Kruminiai - okupantom udało się stwożyć oddziały "samoobrony" z miejscowych nacjonalistów i elementów kułackich. Zawdzięczając partyzanckiej pracy rozjaśniającej wśród miejscowej ludności w niektórych wsiach, jak np. w Dargużiaj, " członkowie samoobrony" rozbroili się i oddali broń partyzantom, a w drugich, gdzie agitacja nie dała rezultatów ( w Daržininkai, Kaniukai ), partyzanci rozpędzili siłą te oddziały. Grupy samoobrony przestały istnieć".3) Rzeczywistość była inna. Partyzanci sowieccy wczesnym sobotnim rankiem napadli na bezbronną wieś, którą spalili mordując niewinnych ludzi. 29 stycznia 1944 roku zginęli: 1. Bandalewicz Stanisław ok. 45 lat W sprawozdaniu policji litewskiej za okres z 26 stycznia do 1 lutego 1944 r. zanotowano: " 29 stycznia około 200 bandytów rosyjskich napadło na wieś Koniuchy i całkowicie ją zniszczyło. Zginęło 36 osób i 14 zostało ciężko rannych. Mieszkańcy tej wsi kilkakrotnie sprzeciwili się zbrojnie bandytom. W odwecie zniszczyli wioskę" 4) W innej relacji policji litewskiej przedstawiono wydarzenia następująco:" Podpalili wieś. Z 40 gospodarstw spaliło się 39 zabudowań i 1 łaźnia, 50 krów, 16 koni, 50 świń, 100 owiec, 400 kur i inny majątek. W walce ciężko ranili policjanta Juozasa Baronisa**, a policjanta z pomocniczego oddziału policji Juozasa Bobinasa** zabili. Zabili 35 osób cywilnych, 13 raniono z nich 10 ciężko".5) Dziennik pt. "Goniec codzienny", ukazujący się w Wilnie w okresie okupacji hitlerowskiej, nie odnotował na swych łamach tragicznych wydarzeń w Koniuchach. Czesław Malewski
Przypisy: 1) Tadeusz Truszkowski "Partyzanckie wspomnienia", Instytut wydawniczy PAX, Warszawa 1968; s. 140 2) tamże, s. 133 3) S. Sinkevičius "Pirčiupiai",wydawnictwo MINTIS, Vilnius 1979; wydanie rosyjskie, s. 18 4) LRVOA (byłe Archiwum partii w Wilnie) zesp. 3377, inw. 58, vol. 273 s. 41 5) "Armija Krajova Lietuvoje" Vilnius 1999, s. 266 7) * Rodziny włościańskie Bobinów, Woronisów, Bandalewiczów, Kodziów mieszkały w tej miejscowości już na początku XIX w. o czym świadczą metryki kościelne parafii bieniakońskiej. * *Juozas Baronis czyli Józef Woronis, Juozas Bobinas czyli Józef Bobin. Według relacji świadków nie należeli do policji litewskiej a do samoobrony. NG 12 (501) |