Robert Mickiewicz

Oświacie w Połukniu i okolicach 85 - lat (2)
Szkolnictwo początkowe w okolicach Połuknia

Kontynuując cykl publikacji o historii polskiego szkolnictwa w Połukniu i okolicach (pierwszy artykuł na ten temat ukazał się w 13 nr "NG" ) nie sposób jest pominąć sieci szkół początkowych, które działały we wsiach położonych wokół Połuknia. Dzisiaj wszystkie te polskie szkoły: Podjeziorska, Nowo Macelska, Madziuńska, Zwierzyniecka niestety już nie istnieją, i przeszły w pełnym znaczeniu tego słowa do historii. Jedyną początkową szkołą, jaka na razie działa w pobliżu Połuknia jest szkoła w Świętnikach.

W przeważającej większości te szkoły początkowe powstały już po wojnie. Przez kilka dziesięcioleci nieduże małokompletowe szkółki były prawdziwymi i niestety jedynymi źródłami oświaty i kultury w swych miejscowościach. Pedagodzy, którzy w nich pracowali byli tam w rzeczywistości pierwszymi przedstawicielami inteligencji, którzy na stałe mieszkali w tych wsiach.

Ostatnio bardzo wiele i z dużym patosem mówi się o polskim odrodzeniu narodowym na Wileńszczyźnie, o znaczeniu minionego dziesięciolecia w dziele odrodzenia świadomości narodowej, kultury, kultywowania tradycji swych przodków. W dużym stopniu wszystko to jest niezaprzeczalną prawdą. Jednakże byłoby niesprawiedliwie pozwolić sobie zapomnieć o tych cichych i skromnych pracownikach nieistniejących już szkółek, którzy w tamte odległe i niełatwe czasy sumiennie pracowali po to, by dzisiaj można było mówić o polskim odrodzeniu narodowym na Ziemi Wileńskiej.

Mimo, że szkoły te działały w sowieckich realiach, ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami, najistotniejszym pozostaje fakt, że były to placówki oświatowe z polskim językiem wykładowym, prowadzone przez polską kadrę pedagogiczną, częstokroć mającą przedwojenne wykształcenie i doświadczenie pedagogiczne. Polskojęzyczna szkoła początkowa w tych miejscowościach była de facto jedyną i ostatnią osłoną przed kolejnymi falami rusyfikacji i lituanizacji.

Z pięciu początkowych szkół wokół Połuknia obecnie funkcjonuje tylko szkoła w Świętnikach. Szkoła w Świętnikach jest również najstarszą szkołą początkową w tych okolicach. Jak wskazuje zaświadczenie o założeniu szkoły wydane przez Trocki Rejonowy Wydział Oświaty, Świętnicka Szkoła Początkowa była założona w 1924 roku, przez władze II Rzeczypospolitej. Za 77 lat swego istnienia szkoła czterokrotnie zmieniała budynki, w których prowadzono lekcje. Do gmachu, w którym mieści się obecnie, szkoła przeniosła się w 1986 r.

Jak przypominają sobie mieszkańcy wsi w dawne czasy szkoła nie narzekała na brak uczniów. Stale pracowało tu dwóch nauczycieli. Niestety nawet najstarsi świętniczanie już nie pamiętają nazwisk pedagogów, którzy pracowali w ich szkole do roku 1958. Udało się ustalić, że od roku 1958 w szkole pracowali następujący nauczyciele: Trynkiewicz (imienia już niestety nikt nie pamięta), Jadwiga Skoroja, Czesława Jasiulewicz, Krystyna Syganorska, Irena Dzienowagis, Genowefa Stankiewicz, Honorata Szczygło, Teresa Komiago, Komiago (imię również zostało zapomniane), Irena Pietrewicz, Halina Turkiewicz, od 1984 roku w szkole pracuje Edward Mackiewicz.

W 1995 roku zgodnie z najnowszymi tendencjami w szkole została utworzona klasa z litewskim językiem wykładowym, która wówczas składała się z 2 uczniów. Niestety tak się stało, że w ciągu ostatnich lat liczba dzieci w klasach polskich stale się zmniejszała, a liczba uczniów w klasie litewskiej rosła. W tym roku szkolnym do polskiego pionu w Świętnickiej Szkole Początkowej uczęszcza 10 uczniów, do klas z litewskim językiem wykładowym - 8.

Ze wspomnień nauczycielki Leonory Mackiewicz dowiadujemy się, że Zwierzyniecka Szkoła Początkowa powstała w 1947 roku. Do roku 1958 w szkole pracowały panie Malewicz, Jedyńska (imiona niestety zapomniane) oraz Pan Jurek (nazwiska, również już nikt nie może sobie przypomnieć). Leonora Mackiewicz rozpoczęła pracę w tej szkole w 1958 roku. Wówczas pani Leonora otrzymała 18 uczniów i półtora etatu nauczycielskiego. Jednakże w 1971 roku szkoła przestała istnieć. Powodem zamknięcia tej placówki oświatowej była zdaniem ówczesnych władz zbyt mała ilość uczniów. Więc nauczycielka i jej uczniowie zostali przeniesieni do szkoły w Połukniu.

Przypominając dzieje nieistniejącej już szkoły pani Mackiewicz opowiada o koncertach, jakie organizowała ze swoimi uczniami. Przedstawienia te były wystawiane nie tylko dla miejscowej ludności, ale również wyjeżdżano do okolicznych wsi. Jako pamięć o Zwierzynieckiej szkole pozostały listy z pochwałami od władz oświatowych za dobre wyniki w nauce, za utrzymanie szkoły w porządku i czystości.

Do historii przeszła również szkoła początkowa w Madziunach. Od założenia szkoły w 1945 roku nauczała w niej Maria Matwiejczykówna. Po jej wyjeździe do Polski w 1960 roku, do pracy w Madziunskiej szkole przydzielono nauczycielki Irenę Walukiewicz i Helenę Wojtkiewicz - Adomajtienie. Jednakże obydwie w niedługim czasie wyjechały z Madziun.
Pożar w 1963 roku strawił budynek szkolny i władze musiały wynająć dla szkoły dom od państwa Mackunów. W roku szkolnym 1965 - 1966 nauczała Pani Trąbaczyk. Natomiast od 1966 roku i do jej zamknięcia w 1970 r. w Madziuńskiej szkole początkowej nauczała Genowefa Baniesiewicz - Ryzgielenie. Po likwidacji szkoły, uczniów i nauczycielkę przeniesiono do Połukniańskiej Szkoły Średniej, gdzie pani Genowefa naucza do dnia dzisiejszego.

Pani Genowefa Baniesiewicz - Ryzgielenie przed podjęciem pracy w Madziunach pracowała jeszcze w jednej okolicznej szkole początkowej - w Nowych Macelach. Pracę tam podjęła w 1960 roku, ale już w 1966 r., gdy w szkole pozostało zaledwie 6-ciu uczniów tę placówkę oświatową zamknięto.
Nowe - Macele znajdowały się wówczas w składzie rejonu Ejszyskiego, a po reformie administracyjnej zostały przydzielone do rejonu Orańskiego, na terenie którego obecnie nie pozostało już żadnej szkoły z polskim językiem wykładowym.

Jedną z największych okolicznych szkół początkowych była Podjeziorska Szkoła Początkowa. W latach 50-ch do szkoły uczęszczało prawie 80 dzieci z okolicznych wsi. Z powodu napływu uczniów władze musiały dobudować do szkoły przybudówkę. Przy szkole działała nieduża biblioteka. Nauczycielka Helena Stasiukiewicz - Kuzborska rozpoczęła tu swoją karierę nauczycielską w 1953 roku mając zaledwie 19 lat i oddała Podjeziorskiej Szkole Początkowej 24 lata swego życia, przeżywając ze szkołą okresy jej rozkwitu i wreszcie jej likwidację w 1976 roku. W tym roku do szkoły zgłosiło się zaledwie 5 uczniów, więc postanowiono szkołę zamknąć, a dzieci przenieść do Połuknia.

W okresie istnienia Podjeziorskiej Szkoły Początkowej w niej nauczali: Eugenia Mużykowska, Władysław Lilejko, Janina Gelbowicz, Teresa Mackiewicz, Regina Mackiewicz.

(cdn)

Na zdjęciach: Madziuńska Szkoła Początkowa, Nowo Macelska Szkoła Początkowa, uczniowie i nauczycielka Genowefa Baniesiewicz - Ryzgielenie, rok 1962. Zwierzyniecka Szkoła Początkowa, nauczycielka Leonora Mackiewicz i jej uczniowie.

NG 15 (504)