|
Inżynier Wiktor Niewodniczański 1872 - 1929
Z uwagi na moje obecne obowiązki zawodowe dosyć często odwiedzam Wilno (gdzie oczywiście staram się również być na Rossie, przy grobie Wiktora Niewodniczańskiego i jego ojca i stryja, Ignacego i Jerzego Niewodniczańskich... Z wyrazami poważania Prezes Państwowej Agencji Atomistyki RP Jerzy Niewodniczański.
Wiktor Niewodniczański urodził się w 1872 r. Maturę zdał w gimnazjum wileńskim (1890 r.), następnie studiował na Wydziale Matematyczno - Przyrodniczym Uniwersytetu Petersburskiego (1895 r.) i na Wydziale Mechanicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. W 1903 r. uzyskał dyplom inżyniera technologa. Krótko przed ukończeniem studiów inżynierskich, w lipcu 1902 r., rozpoczął pracę na stanowisku pierwszego dyrektora nowo budowanej (pod kierownictwiem inż. Władysława Malinowskiego) elektrowni miejskiej w Wilnie. Podczas 13-letniej pracy na tym stanowisku inż. W. Niewodniczański przyczynił się do rozwoju Elektrowni Wileńskiej, jednej z pierwszych i nielicznych elektrowni komunalnych na północno-wschodnich obszarach dawnej Rzeczypospolitej. Swoje doświadczenia i wnioski dotyczące elektrowni miejskiej przedstawił w referacie na VI Ogólnorosyjskim Zjeździe Elektrotechnicznym w Petersburgu w 1911 r. (wyd. broszurowe, Wilno 1911). W tym okresie inż. W. Niewodniczański był związany z wileńskim środowiskiem inżynieryjno - technicznym. W 1903 r., wbrew zakazowi władz rosyjskich, uczestniczył w utworzeniu konspiracyjnego Kółka Inżynierów i Techników Polskich, które po rewolucji 1905 r. zarejestrowano oficjalnie pod nazwą Stowarzyszenia Techników Polskich w Wilnie. Był działaczem tego Stowarzyszenia zarówno przed I wojną światową, jak też później, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W drugim roku I wojny światowej, po zarządzeniu przez władze rosyjskie przymusowej ewakuacji przed nacierającymi wojskami niemieckimi, we wrześniu 1915 r. inż. W. Niewodniczański przeprowadził energiczne i skuteczne starania w sprawie uchylenia decyzji o wysadzeniu w powietrze Elektrowni Wileńskiej. Poddawszy się jednak zarządzeniom rosyjskich władz wyjechał w głąb carskiej Rosji. Podjął pracę jako dyrektor Ludinowskiej Fabryki Budowy Maszyn - największej fabryki towarzystwa akcyjnego znanych wówczas Mechanicznych Zakładów Malcowskich. Wkrótce po odzyskaniu niepodległości Polski inż. W. Niewodniczański powrócił do Wilna, gdzie do śmierci, a więc przez dziesięć lat, rozwijał ożywioną działalność zawodową i społeczną. Był On bowiem w Wilnie m.in.: kierownikiem Domu Przemysłowo-Handlowego inż. Władysława Malinowskiego, taksatorem Wileńskiego Banku Gospodarstwa Krajowego, przedstawicielem Zjednoczontych Fabryk Maszyn, Kotłów i Wagonów "Zieleniewski, Fitzner, Gamper" w Krakowie oraz Przedsiębiorstwa Wyrobów Kamionkowych Kazimierza Grancowa w Warszawie. Oprócz tego inż. W. Niewodniczański kontynuował działalność na niwie społecznej i gospodarczej, m.in. jako członek wydziału wykonawczego Wojewódzkiego Komitetu Pomocy Młodzieży Akademickiej, członek uniwersyteckiej komisji budowy domu i letniska akademickiego w Legaciszkach, członek Komitetu Ekonomicznego przy Wileńskim Urzędzie Wojewódzkim i Wojewódzkiego Komitetu Regionalnego. Działał też nadal w Stowarzyszeniu Techników Polskich w Wilnie, był jego wiceprezesem i prezesem, a także członkiem rady naukowo-technicznej, komisji szkolnej i sądu koleżeńskiego; był też delegatem na zjazdy Związku Polskich Zrzeszeń Technicznych w kilku miastach Polski. Udzielał się również w wielu akcjach społeczno-filantropijnych, m.in. jako współuczestnik organizowanych przez Józefa Montwiłła prac nad tworzeniem szkół zawodowych i rzemieślniczych oraz współinicjator utworzenia pod egidą Jana Tyszkiewicza bogatego księgozbioru bibliotecznego wydawnictw polskich. Inżynier Wiktor Niewodniczański był jednym z najstarszych energetyków polskich, działających na terenie Wileńszczyzny, szczególnie zasłużonym dla rozwoju elektryfikacji, a także życia gospodarczego i społecznego w tym regionie ówczesnej Polski. Na kartach historii zapisał się jako rzetelny fachowiec i aktywny społecznik. Zmarł 9 listopada 1929 r. w Wilnie. Inż. Jerzy Kubiatowski Na zdjęciach: Wiktor Niewodniczański (archiwum rodzinne); grób Wiktora Niewodniczańskiego na Rossie (fot. Waldemar Dowejko) NG 22 (511) |
Szanowna Redakcjo. Serdecznie dziękuję za przesłany egzemplarz Naszej Gazety, nr 14 (503) z 12 - 18 kwietnia br., Magazyn Publicystyczny CZAS nr 60, z artykułem Adama Broża pt.: "Saga rodu Niewodniczańskich". Jedynym błędem ,który zauważyłem w artykule jest przyczyna śmierci mojego ojca; były to komplikacje po operacji przepukliny (skrzep w płucach, który przemieścił się do serca), a nie po operacji wyrostka robaczkowego. Natomiast w załączeniu pozwalam sobie przesłać kopie dwóch wspomnień o moim dziadku - Wiktorze Niewodniczańskim, jedno z 1929 roku - z roku jego śmierci i drugie powojenne, z 1986 r. Był on między innymi budowniczym (czy raczej - współbudowniczym) i pierwszym - przez 13 lat - dyrektorem pierwszej, tzw. "starej" Elektrowni Wileńskiej. W przyszłym roku mają się odbyć w Wilnie uroczystości 100-lecia tej elektrowni i podobno wnuki mają być zaproszone...