Czesław Malewski

Rody i herby szlacheckie na Litwie (XV)

Wileńszczyzna była prawdziwym ogrodem botanicznym szlachty i - jakiej szlachty! Siedzieli tu od pogańskich czasów, bo od Mendoga - Jundziłłowie, Wismontowie, od Giedymina - Dogilowie, Ejgirdowie, od Jagiełły i Witolda - Krupowiczowie, Zapaśnikowie, Krupowiesowie, Wilbikowie, Mickiewiczowie, Koczanowie, Dowgirdowie, Jodkowie, Bartoszewiczowie i inni. W samym lidzkim powiecie (obecnie część rejonu solecznickiego) pod koniec XVIIIw. kwitło jakieś 800 nazwisk szlacheckich, a w tym kilkanaście rodzin o nazwisku, naszego Wieszcza, Mickiewicz

Herb Wąż

W polu czerwonym wąż zielony zwinięty w koronie złotej, pożerający jabłko zielone na takiejże gałązce o dwu listkach. W klejnocie nad hełmem w koronie pięć piór strusich. Odmiana herbu - w polu czerwonym wąż srebrny.

Jak mówi legenda herb ten został nadany Skubkowi, który pokonał smoka wawelskiego. Według innego podania godło zostało przyznane rycerzowi imieniem Wąż w 1306 roku, za to, że chytrym fortelem uratował Polskę przed nieprzyjacielem.

Aktem unii horodelskiej herb został przeniesiony na Litwę. Nie wiadomo kto reprezentował ród ze strony polskiej, adoptowany został bojar litewski Konczan z Sukowicz.

Pieczętowali się tym herbem między innymi: Ambrożewicz, Brzostowicz, Cichoński, Ciechomski, Furs, Fursewicz, Jasieński, Jasiński, Kostrowicki, Kurowski, Łoywo, Piasecki, Rudzki, Siedlecki, Wialbut, Wężyk, Żmigrodzki i inni. 10)

Rodzina Kostrowickich herbu Baybuza alias Wąż odm., potwierdzeni w szlachectwie 20. I. 1799 r., 22.VII.1806 r.; Kostrowiccy w końcu XVIII wieku posiadali duże majątki: Perepeczyce, Mażejkowo, Papiernię, Kowale i Kościeniewo. Protoplastą Kostrowickich w powiecie lidzkim jest Samuel - łowczy i pisarz grodzki,który majątek Mażejkowo kupił od Michała księcia Ogińskiego oraz starostwo Wasiliskie od Jana Scypiona podstolego W.X.Litewskiego w 1775 roku.

Kazimierz - Szambelen Dworu Polskiego, starosta Cyborski, Ignacy - generał - adjutant, kawaler orderu Św. Stanisława.1); Romuald Kostrowicki syn Kazimierza marszałek powiatu lidzkiego w latach 1828 - 1843, kawaler orderu Św. Włodzimierza 4 stopnia, właściciel majątku Mażejkowo (powiat lidzki) a jego brat stryjeczny Samuel wicemarszałek2), kapitan artylerii wojsk polskich w stanie spoczynku, kawaler orderu Św. Stanisława.3), Hieronim - marszałek powiatu słonimskiego, właściciel majątku Podole (powiat słonimski).

Obu swym córkom Samuel Kostrowicki dał staranne wykształcenie, w tym znajomość języków obcych, historii, literatury, muzyki i malarstwa. Zostały one nawet przyjęte na dwór austriacki, gdzie znalazły się w otoczeniu Marii Ludwiki, żony Napoleona I, która po jego upadku, wraz z synem ks. Reichstadtu, znanym jako "Orlątko", powróciła do Wiednia. W wieku lat 18, w nie wyjaśnionych ostatecznie okolicznościach, Melania Kostrowicka zaszła w ciążę i została usunięta do Włoch, gdzie na świat przyszedł syn, którego imienia wszakże nie znamy. Miał się on wychować pod opieką Watykanu, ale oczywiście na koszt matki i jej rodziny. Melania wróciła jednak na stałe do Wiednia, gdzie zamieszkała w odziedziczonym później po swym ojcu pałacu. Pod koniec życia chodziła w habicie zakonnym, przypuszczalnie była więc tercjarką. Opierając się na pełnej tajemniczości "sadze rodu Kostrowickich", Anatol Stern (Poezja zbuntowana, Warszawa 1964) snuje przypuszczenie, że słynny poeta francuski polskiego pochodzenia, Guillaume Kostrowicki - Apollinaire, był synem owego syna Melanii oraz Angeliki Kostrowickiej ( herbu Prawdzic - przyp. autora ), córki Michała, pochodzącego z innej linii tej rodziny. Michał i Angelika Kostrowiccy mieszkali w Rzymie w czasie, gdy przebywał tam syn Melanii.W ten sposón Apolinaire okazałby się wnukiem "Orlątka" i Melanii Kostrowickiej, prawnukiem zaś Napoleona I.

Marcin Kostrowicki syn Lucjana odwiedził Melanię Kostrowicką w Wiedniu pod koniec jej życia, która obdarowała go kilkoma portretami własnymi, kilkoma swego ojca Samuela, siostry Julii oraz generała Ignacego. Prócz portretów M. Kostrowicki otrzymał też kufry, zawierające masę korespondencji, dokumentów oraz kilka tek ze sztychami, rysunkami i akwarelami, obok dość dużej ilości obrazów olejnych, pozwijanych na drewniane wałki. Na odwrocie ich miał widnieć napis: "Ks. Reichstadt" lub "Król rzymski".

Lucjan Kostrowicki był wyjątkowo zdolnym uczniem szkoły wojskowej. W czasie wizyty cara rosyjskiego w Paryżu został mu więc z wielkimi pochwałami przedstawiony. Car potraktował go jednak jako zbiega i zażądał odesłania piechotą, etapami, pod eskortą do kraju. Tam musiał się stale meldować u władz policyjnych, a odwiedziny rodziców w Wiedniu zostały mu zakazane. Prowadząc tak skrępowany żywot, stał się wkrótce odludkiem i dziwakiem.4)

W Herbarzu Uruskiego czytamy:" Kostrowicki h. Bajbuza. Jan, strażnik mścisławski 1681 roku, pisarz grodzki miński 1685 r., miał syna Antoniego, podstolego mińskiego, po którym syn Stefan pozostawił syna Michała, dziedzica Doroszkowicz ( Doroszkowicze w powiecie wileńskim - dop. autora); Michał miał synów, Adama (który w 1823 r. był wybrany chorążym powiatu wileńskiego; uczestniczył w powstaniu listopadowym - dopisek autora ) i Kajetana.

Adam, dziedzic Doroszkowicz, chorąży dziśnieński 1822 r., z 1-ej żony Ludwiki Pągowskiej pozostawił synów, Adama, ożenionego z Bohomolcówną, Józefa żonatego ze Snarską i Michała, a z 2-ej żony Anny Łopacińskiej, marszałkówny dziśnieńskiej, pozostawił synów: Bohdana, Maryana i Wilhelma.

Kajetan syn Michała z żony Balińskiej miał synów Aleksandra i Michała; po Aleksandrze z Maryi Hornowskiej synowie Kazimierz i Stanisław (Hr. Kos.).

Gabryel, Jan - Rafał, strażnik mścisławski, Samuel - stolnik nowogrodzki, Stefan - skarbnik mścisławski 1674 r., a Antoni, Ignacy, Paweł i Teodor 1697 r. podpisali elekcye z wojew. Mińskiem; wspomina się również rodzina Kostrowickich herbu Prawdzic, zamieszkała w wieku XIX w guberni wileńskiej;5) W Metryce Litewskiej wspomina się łowczy wileński (1703 r.) Stefan Kostrowicki dziedzic dóbr Skrytuniszki herbu Bajbuza.6). Barbara z Siekluckich Kostrowicka zmarła w 1786 roku i pochowana w kościele św. Ducha w Wilnie o czym mówi tablica pamiątkowa ufundowana przez syna z 1-go małżeństwa Konstantego Ryłłę.

W 1826 do Michała Kostrowickiego nałeżały majątki Orniany i Janiszki (z 234 chłopami pańszczyźnianymi płci męskiej ) w powiecie wileńskim.7)

Za udział w powstaniu styczniowym majątek Michała Kostrowickiego syna Adama (porucznika wojsk rosyjskich) decyzją władz carskich - skonfiskowano.

Samuel Andrzej Kostrowicki (*1902 r. w Lidzie ? 1953 w Buenos Aires), uczestnik wojny polsko-sowieckiej,

w czasie II wojny światowej major AK; Andrzej Antoni Samuel Kostrowicki (*1910 w Mińsku Litewskim ? 1940 r. w Starobielsku, zamordowany przez bolszewików); Daniel Kostrowicki syn Samuela Ambrożego i Marii Stefanii z Boguszewskich (*1908 w Mińsku Litewskim, zginął w 1942 r. w Wilnie z rąk okupantów), jeden z organizatorów AK w gminie wasiliskiej, brat poprzedniego 8); Potomkowie tej zasłużonej dla Rzeczpospolitej rodziny, mieszkają obecnie w Polsce.

Spokrewnieni z Siekluckimi ( pisałem o tym w odcinku XIII), Gubarewiczami ( mąż Piotr i syn Jan - Barbary Kostrowickiej byli oboźnymi powiatu lidzkiego w końcu XVIII wieku), Rudaminami Dusiackimi i innymi rodami szlacheckimi.


Przypisy:

1) LVIA zesp. 391, inw.8, vol. 2443 Rejestr potwierdzonych w szlachectwie za okres z 3.III.1798 ?. d? 20..I.1799 r.

2) LVIA zesp. 391, inw. 9, vol. 129 . ?Spis szlachty pow. lidzkiego, gubernii wileńskiej, ...?

LVIA zesp. 604, inw. 20 vol. 38 nr 102, s. 43 Metryki pogrzebowe;

3) LVIA zesp. 391, inw. 9, vol. 75, s. 36 ? Spis alfabetyczny potwierdzonej szlachty powiatu lidzkiego za rok 1844 ?.

LVIA zesp. 1135, inw. 10, vol. 2, s. 364-365 ? Wileńskie Towarzystwo Miłośników Nauk?

4) ?Ziemia Lidzka?, nr 2/1999 r., s. 27

5) ?Rodzina? Herbarz szlachty polskiej Uruskiego, T- , s. 319; Warszawa 1910 r.

6) METRYKA LITEWSKA, Księga sigillat 1709 - 1719; PWN Warszawa 1987 r., s. 203

7) LVIA zesp. 525, inw. 15, vol. 931, s. 5 ? O konfiskacie majątków przestępców politycznych w guberni wileńskiej 20.II.1864 - 7.IV.1869 r.?

8) K. Jasiewicz ?Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939 - 1956?, s.503; Warszawa 1995

9) LVIA zesp. 391, inw.1, vol. 521 ? O Kostrowickich? lata 1806 - 1835.

10) Sławomir Górzyński, Jerzy Kochanowski ?Herby szlachty polskiej? s. 157 - 158; Warszawa 1994 r.

LVIA zesp. 391, inw.1, vol. 991; LVIA zesp. 391, inw.7, vol. 4126 ?Spisy szlachty guberni wileńskiej?

NG 33 (522)